سن نوجوانی در عین داشتن فرصت مناسب برای خودشناسی و رشد شخصی، چالشهای بسیاری را برای فرد به‌دنبال دارد. مسائلی مانند تغییر گروه دوستان، استرس‌های موجود در مدرسه یا خانواده، انواع اعتیاد، وسواس‌های فکری و نوسانات هورمونی همگی می‌توانند مانعی برای سلامت عاطفی و روانی نوجوان باشند. عدم توجه به این موارد می‌تواند به مرور زمان باعث بروز بیماری‌های متعددی در آینده و سنین جوانی شوند. مشاوره روانشناسی نوجوانان (پسر و دختر) توسط مشاور روانشناس با ارائه درمان‌های خاص این رده سنی کیفیت زندگی آنها را بالاتر می برد. مواردی مثل بهبود علائم و مدیریت احساسات، بهبود تعاملات آنها با هم سالان و والدین (مخصوصا در موقعیت ها چند فرهنگی)، تقویت هوش هیجانی آنها و عواطف فرد، و حتی برنامه ریزی برای آینده (مثل برنامه ریزی شغلی بلند مدت) در این جلسات پیگیری می شود.
آنچه خواهید خواند
مشاوره نوجوان چیست؟
مشاوره نوجوان نوعی درمان روانشناختی مشکلات عاطفی و روانی نوجوانان ۱۳ تا ۱۹ سال است که به آنها در توسعه مهارت‌های لازم برای کنترل احساسات و عواطف کمک می‌کند. از آنجا که نوجوانان به‌دلیل تغییرات هورمونی در این سن، احساسات متفاوتی را تجربه می‌کنند، این تغییرات، می‌تواند باعث ایجاد استرس برای آنها شود.
از طرفی چالش‌هایی مانند روابط با همسالان، قرار گرفتن در معرض خشونت، ورود به دانشگاه، افسردگی، اختلالات شخصیتی، مشکلات عزت نفس، انواع اعتیاد و اضطراب ناشی از توجه به شکل دهی آینده در این مقطع، فشار بیشتری را بر نوجوانان وارد می‌کند. بنابراین مشاوره نوجوانان می‌تواند کمک بسیاری در مواجه با چالش‌ها و کنترل عواطف باشد.
مشکلاتی که نیاز به مشاوره نوجوان با روانشناس یا روانکاو نوجوان دارند
مشاوره در رده سنی نوجوان، می‌تواند بسیاری از چالش‌ها و مشکلات این رده سنی را به بهترین شکل بهبود بخشد و با کنترل احساسات شکل گرفته، مناسب‌ترین مسیر را به آنها نشان دهد (موضوعی که در نهایت می‌تواند مانع تبدیل شدن مسائل جزئی به مشکلات بزرگ در آینده شود). این نوع مشاوره در موارد زیر کمک کننده است:
افسردگی، غم و اندوه
افسردگی در نوجوانان اگر به صورتی باشد که زندگی را مختل کند، نیاز به پیگیری و کمک متخصص دارد تا آنها بتوانند به زندگی و روال عادی خودشان برگردند. در بخش افسردگی در نوجوانان؛ علائم، پیشگیری و درمان می توانید اطلاعات بیشتری در این زمینه (مخصوصا علائم هشدار دهنده افسردگی در نوجوانان) کسب کنید.
استفاده زیاد و نامناسب از شبکه های اجتماعی
شبکه های اجتماعی، ترکیبی از فرصت ها و تهدیدهای مختلف برای نوجوانان است. اما قبل از هر چیزی، نحوه و میزان استفاده از آن باید مورد توجه قرار گیرد. مفید ترین و سود بخش ترین چیزها، اگر زیاد استفاده شود، مشکلات مختلفی را به همراه دارد. در قسمت استفاده نامناسب یا زیاد نوجوانان از شبکه های اجتماعی+معرفی راهکار، اطلاعات مهمی درباره نوجوانان و شبکه های اجتماعی گفته شده است.
اعتیاد به بازی در نوجوانان
این اعتیاد متاسفانه بعضا می تواند، اندازه بقیه اعتیادها ضربه زننده باشد. مشاوره نوجوانان معتاد به بازی باید در گام اول با هدف تشخیص علت روی آوردن بیش از حد فرزند شما به بازی انجام شود. سپس با هدف کاهش مدت زمان و برگشت او به زندگی عادی، جلسات مشاوره باید ادامه پیدا کند.
بچه ها و فرزندان طلاق
مشاوره برای بچه ها و فرزندان طلاق، به آنها کمک می کند تا راحت تر بتوانند با طلاق والدین کنار بیایند و نتیجتا، آسیب کمتری ببیند. در قسمت مشاوره برای بچه ها و فرزندان طلاق سعی شده تا این موضوع بیشتر باز شود.
استرس امتحان
استرس امتحان به مقدار کم، برای همه لازم است. اما نباید از حد خودش بیشتر شود به طوری که زندگی عادی را مختل کند. بنابراین خیلی مهم است که اول تشخیص داده شود که دانش آموز درگیر استرس و اضطراب نامطلوب برای امتحان هست یا خیر؟ در صورتی که پاسخ مثبت باشد باید سعی کرد که اصولی و قاعده مند به استرس امتحان دانش آموز پرداخت. در قسمت استرس و اضطراب امتحان در نوجوانان و دانش آموزان، نشانه‌ها و راهکار پیشگیری اطلاعات بیشتری در این رابطه می توانید کسب کنید.
مشکلات دوران بلوغ
بلوغ مرحله ای از زندگی است که مثل تمام مراحل دیگر، می تواند ادم را با چالشهای مختلف روبرو کند. مشاوره نوجوانان در این مرحله می تواند آنها را برای حل مشکلات این دوران، آماده تر کند و نتیجتا گذر از این مرحله زندگی را برای آنها آسانتر کند. در قسمت بلوغ نوجوانان، نشانه‌ها و نکاتی برای والدین، سعی شده تا این موضوع را کامل باز کنیم.
بحران هویت در نوجوانان
اختلال بحران هویت در نوجوانان، امری شایع و متداول است. نوجوانان با خود فکر می کنند که کیستند و چه نقشی در زندگی دارند. از دل این بحران ها باید زمینه های رشد آنها ایجاد شود،اما بعضی اوقات نیاز است تا مشاور متخصص به آنها کمک کنند تا در دل این بحران گیر نکنند و بتوانند این برهه از زندگی را بهتر مدیریت کنند.
عزت نفس پایین در نوجوانان
در دنیای امروزه، امکان دارد به دلایل مختلف، نوجوانان از کمبود عزت نفس رنج ببرند. این کمبود می تواند نشات گرفته از عوامل مختلف (مثل خانواده، جامعه و …) باشد. در بخش چطور به نوجوان با عزت نفس پایین کمک کنیم، سعی شده که این موضوع را مفصل تر بررسی کنیم و راهکارهایی برای تقویت عزت نفس پیشنهاد کنیم.
بی خوابی یا اختلالات خواب در نوجوانان
نوجوان های ما می تواند به دلایل مختلفی دچار مشکلات خواب و یا اختلالات خواب شوند. در چنین شرایطی استفاده از مشاوره می تواند کمک کند تا اولا ریشه های به وجود آورنده این مشکل شناسایی شود و ثانیا از مشکلات ثانویه ای که این ریشه ها می توانند در آینده برای نوجوان رقم بزند، جلوگیری کند. (برای اطلاعات بیشتر به قسمت بی خوابی و اختلالات خواب در نوجوانان، روش تشخیص و راه‌حل رفع آن سر بزنید). آمار در عکس زیر نشان می دهد که ۶۰ درصد بچه ها در مقطع راهنمایی سابق و ۷۰ درصد آنها در مقطع دوم دبیرستان (دبیرستان سابق)، کمتر از حد نیاز می خوابند
فوبیا در نوجوانان
فوبیا در نوجوانان به دلایل مختلفی می تواند شکل بگیرد. این دلایل آنقدر گسترده هستند که شاید به نوعی، درگیر شدن با آنها اجتناب نا پذیر باشد. اما مهم تر از هر چیزی نحوه برخورد با فوبیا از سمت نوجوان است. جلسه های مشاوره نوجوان می تواند کمکی برای آنها باشد که اولا علت آن پیدا شود تا در آینده و بزرگسالی عواقب کمتری ببینند. دوما با استفاده از تکنیک و روش های درمانی مختلف، آسیب آن را در زندگی حال حاضر نوجوان، به حداقل برساند. در قسمت فوبیا در نوجوانان؛ درمان تا نکاتی برای والدین، بیشتر درباره آن بخوانید.
خودارضایی در نوجوانان
خودارضایی در نوچوانان یکی از مشکلاتی است که والدین می توانند نقش مهمی در حل کردن آن داشته باشند. نحوه ارتباط و گفت و گو با آنها به عنوان یک دوست یا مشاور می تواند کمک بزرگی برای نوجوانان باشد. در بخش خودارضایی در نوجوانان، راهنمای گفتگوی والدین با فرزندان، درباره کم و کیف این ارتباط، زیاد صحبت شده است.
از مشکلات دیگری که مشاوره نوجوان بسیار به حلشان کمک می کند می توان به اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی، روبرو شدن با مشکلات سلامتی ناخواسته و مزمن، مشکلات رفتاری مانند عصبانیت، پرخاشگری و قلدری و اختلالات اشتها، اختلالات شخصیتی، اختلال وسواس فکری، مشکلات خودآگاهی، عزت نفس و ارزشمندی، مشکلات در رابطه با دیگران، خودآزاری، داشتن افکار خودکشی یا رفتارهای پر خطر و … اشاره کرد.
مشاور روانشناس یا روان درمان نوجوان کیست؟
مشاور نوجوان یک متخصص سلامت روان با دانش و دارای تجربه در بهبود و رفع چالشهای این رده سنی است. او قادر است با شناسایی مشکلات نوجوان در یک محیط امن و دوستانه، به وی در بیان احساسات کمک کند و در انتها روش‌های موثری برای رفع یا روبرو شدن با چالش‌هایش ارائه دهد. یک مشاور خوب نوجوان ویژگی‌های زیر را دارد:
۱.مشتاق و دارای انگیزه است: یکی از مهم‌ترین اهداف جلسات مشاوره، ایجاد ارتباط و اعتماد با نوجوان است. بنابراین داشتن اشتیاق و انگیزه و عشق به کار در نزد مشاور بسیار اهمیت دارد. زیرا هر مراجعی به راحتی می‌تواند با درک این اشتیاق نسبت به برقراری ارتباط موثر با مشاور خود اقدام کند.
۲. مهارت شنیداری خوبی دارد: مشاوران ماهر، پیش از هر چیزی شنوندگان خوبی هستند. آنها قبل از ارائه هر نوع بازخوردی کاملا به مراجع خود گوش می‌دهند تا او بتواند بدون خودسانسوری مسائلش را بیان کند. علاوه بر این مشاوران خوب با پرسش‌های هدفمند برای نوجوان امکان دیدن مسائل از زاویه‌ای جدید را فراهم می‌کنند.
۳. تعامل و گفتگو با وی آسان است: نوجوان در تمام جلسات باید بتواند به راحتی با مشاور ارتباط برقرار کند. زیرا او مسائل شخصی‌اش را در طی مشاوره بیان می‌کند و باید بتواند ضمن داشتن حس اعتماد به مشاور خود، به آسانی در مورد احساسات و افکارش صحبت کند.
۴. قابل اعتماد است: در طی جلسات نوجوان باید این اعتماد را به مشاور خود داشته باشد که مسائل و مشکلاتش در نزد دیگران و والدین فاش نمی‌شود. هر چند در برخی موارد خاص مانند افکار خودکشی یا آسیب رساندن به خود و اعتیاد، مشاور با ظرافت خاص لازم است والدین را در این خصوص آگاه کند.
در جلسات مشاوره نوجوانان با مشاور چه می‌گذرد؟
روش‌های مختلفی برای برگزاری جلسات مشاوره وجود دارد که در آن مراجع با صحبت در مورد احساسات خود، مهارت‌های لازم برای روبرو شدن با مشکلات و چالش‌ها را یاد می‌گیرد. برخی از این روش‌ها عبارتند از:
درمان پذیرش و تعهد
این نوع مشاوره بر پایه ذهن آگاهی و پذیرش است و در طی جلسات به نوجوان کمک می‌شود تا نسبت به احساسات، افکار و اتفاقات نگرشی مثبت ایجاد کند. در حقیقت تلاش مشاور در حین فرایند، کمک به پذیرش موقعیت یا احساس به جای دوری از آنها توسط نوجوان است. این روند کمک بسیاری به مشکلات اضطرابی و تروماهای گذشته فرد خواهد بود.
خانواده درمانی
بسیاری از خانواده ها درگیر مسائل و مشکلاتی مانند طلاق، عدم ارتباط مناسب والدین با نوجوان به دلیل اشتغال، عدم توجه به نیازهای عاطفی نوجوان و مواردی از این دست هستند که می‌تواند تاثیر بسیاری بر وی بگذارد. این نوع مشاوره به همه افراد درون خانواده این امکان را می‌دهد که در جلسات در مورد احساسات خود صحبت کنند و با همراهی مشاور به راه حلی مشترک برای حل مسائل برسند.
درمان شناختی رفتاری
این نوع مشاوره بر تغییر الگوهای تفکری منفی که عامل اصلی اضطراب و افسردگی هستند، تمرکز دارد. به این شکل نوجوان می‌تواند فرایندهای فکری معیوب یا نادرست را تشخیص داده و آنها را با افکار سالم جایگزین کند. در نتیجه این جلسات میزان استرس مراجع به حد زیادی کاهش پیدا می‌کند.
رفتار درمانی دیالکتیکی
این نوع مشاوره ترکیبی از روش درمان شناختی رفتاری و تکنیک‌های آموشی مهارت‌های رفتاری برای تنظیم هیجان یا تحمل پریشانی است. در نتیجه این فرایند نوجوان به درک و پذیرش بهتری از احساسات خود دست پیدا می‌کند و هنگام روبرو شدن با چالشهای زندگی خود واکنش بهتری خواهد داشت.
البته باید توجه داشت که هر یک از این روش‌ها در صورت تجویز مشاور، ممکن است با دارو درمانی همراه باشد. در هر حال تشخیص این موضوع و نوع برگزاری جلسات (حضوری یا آنلاین) با نظر مشاور انجام خواهد گرفت.
تعداد جلسات و هزینه مشاوره نوجوان
تعداد جلسات مشاوره نوجوان به نوع مشکل و روحیات فرد بستگی دارد. در برخی موارد مشکلات شدید است و در نتیجه نیاز به تعداد جلسات بیشتری برای رسیدن به نتیجه مطلوب وجود دارد. اما مشکلاتی نیز هستند که در طی یک ماه قابل رفع هستند. هزینه جلسات هم مطابق تعرفه‌های سازمان روانشناسی و بر اساس تجربه مشاور، ساعات مشاوره و نوع جلسات (حضوری یا آنلاین) متغیر خواهد بود.
منابع:
من دکتر وحیده فتحی واوسری به همراه نویسندگان معتمد، محتواهای مختلف روانشناسی را در وبسایت دلوان، منتشر می کنیم. برای ارتباط بیشتر می توانید با همکاران من در کلینیک ارتباط بگیرید.