سوگ، واکنشی طبیعی به فقدان و هر نوع از دست دادن، به خصوص مرگ عزیزان است. این حالت چیزی فراتر از غم و اندوه و معمولا با احساس سردرگمی، شک، گناه، خشم و سایر احساسات پیچیده دیگر همراه است. هر شخصی به نوعی با این حالت مواجه می‌شود و زمان مشخصی برای ماندن در این وضعیت وجود ندارد. پذیرش فقدان برای افراد می‌تواند از چند ماه تا حتی چند سال طول بکشد. با این حال بیشتر افراد می‌توانند با کمک یک شبکه حمایتی اجتماعی مناسب در خانواده، روش مواجهه و پذیرش سالم سوگ را پیدا کرده و خود را بهبود دهند. اما در برخی دیگر، این فرایند به سختی انجام می‌گیرد، به نوعی که در زندگی روزمره افراد (حتی بزرگسال ها) باعث ایجاد اختلال می‌شود. مشاوره سوگ، روشی برای کمک به این دسته است تا زودتر به روند یک زندگی سالم بازگردند. سوگواری در خصوص فقدان مراحل مختلفی را در بر می‌گیرد و لازم است رواندرمانگر با تشخیص و شناسایی آن، با کمک فرد در جهت همراهی برای بهبود و رفع آن گام بردارد.
آنچه خواهید خواند
سوگ چیست؟ برای هر کسی چه مراحلی دارد؟
متخصصان، ۵ مرحله را برای پذیرش و مواجه شدن با سوگ بیان می‌کنند که هر یک می‌تواند از چند روز تا یک سال طول بکشد. البته برخی افراد ممکن است همه این مراحل را تجربه نکنند و حتی بسیاری متوجه نمی‌‌شوند که در حال گذراندن آن هستند.
- مرحله اول انکار فقدان است که در آن فرد در پذیرش از دست دادن عزیز خود چالش دارد.
- مرحله دوم خشم است، یعنی زمانی که فرد متوجه این فقدان می‌شود. این حالت همراه با حجم زیادی احساسات دردناک است که پذیرش آن برای فرد سوگوار دشوار خواهد بود. بنابراین در قالب خشم نسبت به برون‌ریزی و به تعادل رساندن احساسات خود اقدام می‌کند.
- مرحله سوم چانه‌زنی است که در آن فرد سوگوار خود را در فقدان عزیز مقصر می‌داند و با جملاتی مانند «اگر این کار را انجام می‌دادم..»، « اگر می توانستم…»، «چه می‌شد…» به عدم پذیرش فقدان دامن می‌زند.
- مرحله چهارم افسردگی است که فرد با مشکلات روحی و اختلالات خواب، گریه مکرر، کاهش اشتها دست و پنجه نرم می‌کند و به نوعی چالش‌برانگیزترین مرحله به حساب می آید.
- مرحله پنجم پذیرش است که در طی آن فرایند سوگواری کامل می‌شود و فرد با فقدان عزیز خود کنار می آید.
شناسایی هر یک از این مراحل و تلاش برای طی کردن آن در کوتاه‌ترین زمان ممکن، برای جلوگیری از پیامدهای روحی ناشی از فقدان بسیار اهمیت دارد. برخی افراد با حمایت‌های خانواده بسیار زود به مرحله پذیرش می رسند و به روند عادی زندگی بر می‌گردند. اما در برخی مشکلات شدیدی در زندگی روزمره ایجاد می‌کند که نیاز به استفاده از نظر متخصص روانشناس یا روانپزشک برای مشاوره سوگ را ضروری می‌سازد.
مشاوره سوگ درمانی و فقدان عزیزان در بزرگسالان در چه مواردی توصیه می‌شود؟
مشاوره سوگ درمانی در بزرگسالان، روشی برای کمک به افراد در جهت مقابله با از دست دادن و فقدان یکی از عزیزان است. البته این نوع مشاوره در مورد از دست دادن همکار، دوست یا حیوان خانگی، زنان یا زوج‌هایی که با سقط جنین روبرو هستند نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این وضعیت رواندرمانگر از طریق روش‌ها و راهبردهای مخصوص، فرد را برای صحبت در مورد احساسات و عواطف خود و پیگیری روند بهبود و درمان سوگ همراهی می‌کند. سپس با همراهی وی تلاش می‌کند تا فرد راه‌هایی برای تسهیل روند سوگواری را شناسایی و در زندگی روزمره خود بکار بندد. این نوع مشاوره به‌خصوص برای افرادی که غم و اندوه فقدان منجر به اختلال در فعالیت‌های روزانه، احساس گناه یا افسردگی، سخت‌تر شدن ادامه زندگی یا مشکل در روابط آنان شده است، توصیه می‌شود. ضمن اینکه مشاوره سوگ تنها مخصوص بزرگسالان نیست و در مورد کودکانی که هر نوع فقدان در زندگی‌شان مشکل ایجاد کرده است نیز بکار می‌رود.
فواید مشاوره سوگ درمانی
در صورتی‌که فقدان عزیزان باعث ایجاد اختلال و علائم شدید منفی در زندگی روزانه شود، توجه به درمان و پیدا کردن راهی برای مواجه شدن با آن ضروری است. البته هر چند از دست دادن و فقدان عزیزان بسیار دردناک است، با این حال یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای برای مراقبت از خود در زمان سوگواری، قدمی اصلی برای ادامه یک زندگی سالم است. مشاوره سوگ می‌تواند در موارد زیر بسیار موثر باشد:
-
- کمک به عبور از مراحل سوگ از طریق بیان احساسات و عواطف
- کاهش احساس غم و اندوه بوسیله صحبت در مورد عواطف خود در محیطی امن و دوستانه
- یادگیری مهارت های مقابله با فقدان برای حفظ یک زندگی سالم از لحاظ ذهنی و روانی
- پیشگیری از عوارض سوگ که می‌تواند در صورت عدم توجه منجر به مشکلات شدید روانپزشکی شود
در صورت عدم توجه به پیدا کردن راهی برای پذیرش و مواجهه اصولی با غم و اندوه ناشی از سوگ، این موضوع به مرور می‌تواند شدیدتر شده و در نتیجه طول مدت بهبود و درمان را افزایش دهد. مشاوره سوگ این امکان را برای فرد فراهم می‌کند تا با بیان احساسات خود در آرامش و در کنار فردی مجرب و مطمئن چالش‌های خود در این خصوص را حل کند.
جلسات مشاوره سوگ درمانی در بزرگسالان چگونه برگزار می‌شود؟
روانشناس بالینی و متخصص سوگ درمانی همراه روانپزشکان با تجربه دو مرحله را در رویکردهای درمانی خود پیش می‌گیرند:
اولین گام ایجاد یک رابطه قابل اعتماد با مراجع است تا او در محیطی امن و راحت کلیه احساسات خود در فقدان را با متخصص مجرب در میان بگذارد. مرحله دوم جدای از گوش دادن فعالانه در طی جلسه، مطرح کردن سوالاتی هدفمند برای درک رابط مراجع با فرد متوفی است تا در این خصوص تصمیم لازم برای نحوه درمان انجام پذیرد. در نهایت مشاور با تشخیص شدت سوگ و وضعیت فرد نسبت به انجام فعالیت‌های لازم اقدام می‌کند. در مورد کودکان جلسات همراه با رویکردهای بازی درمانی، هنر درمانی یا روایت درمانی خواهد بود.
برای مشاوره سوگ درمانی چگونه اقدام کنیم؟
در صورتی که فقدان عزیزان روند زندگی را دچار اختلال کرده باشد، تشخیص به موقع و آغاز روند درمان با کمک مشاور ضروری است. هر چند مراجعه به مشاوره در مراحل اولیه هم می تواند فرد را زودتر به فرایند عادی زندگی هم برگرداند. رواندرمانگر بعد از پذیرش مراجع و تشخیص شدت سوگ، شناسایی مرحله‌ای که فرد در آن قرار دارد و نوع رابطه وی با عزیز از دست رفته نسبت به برگزاری جلسات درمانی اقدام می‌کند. بنابراین تعیین تعداد جلسات به عوامل بالا و بسته به نظر متخصص است. بر همین اساس هزینه هر جلسه با توجه به تجربه و تخصص مشاور و همچنین نوع رویکرد درمانی متغیر است. در هر یک از این موارد بهتر است با مراجعه به کلینیک‌های معتبر روانشناسی و روانپزشکی، نسبت به آغاز روند درمان اقدام کرد.
مرجع:
من دکتر وحیده فتحی واوسری به همراه نویسندگان معتمد، محتواهای مختلف روانشناسی را در وبسایت دلوان، منتشر می کنیم. برای ارتباط بیشتر می توانید با همکاران من در کلینیک ارتباط بگیرید.
