تا حالا شده وحشت عجیبی را تجربه کنید؟ در آن لحظه چه کاری کردید؟ این وحشت ناشی از چه بوده؟ اصلاً معنای خود کلمهٔ وحشت چیست؟ بیایید کمی در مورد پانیک اتک صحبت کنیم. به‌صورت معمول پانیک را در فارسی به وحشت معنا می‌کنیم. وحشت همان ترس پررنگ ما از چیزی یا کسی است. خب حالا تکلیفمان با معنای این کلمه روشن شد. حالا یک سؤال! آیا این وحشت با برنامه‌ریزی قبلی به وجود می اید یا یک‌دفعه رخ می‌دهد؟ راستش هم بله و هم نه. گاهی ما در یک پروسهٔ اضطرابی به سر می‌بریم که ادامه‌دار هم هست، و با این حساب یک جایی بالاخره خودش را در قالب چنین وحشتی به ما نشان می‌دهد. گاهی هم یک‌دفعه به وقوع می‌پیوندد. آن‌قدر ناگهانی که ما آن را به حمله تعبیر می‌کنیم. پس پانیک اتک یعنی حمله وحشت، یا ناگهان وحشت‌زده شدن. بد نیست بدانید که در صورت عدم وجود خطر واقعی یا علت آشکار، واکنش‌های بدنی شدیدی به وجود میایند. حملات هراس می‌تواند بسیار ترسناک باشد. وقتی حملات وحشت رخ می‌دهد، ممکن است فکر کنید کنترل خود را ازدست‌داده‌اید، دچار حمله قلبی شده‌اید یا حتی در حال مرگ هستید.
آنچه خواهید خواند
پانیک اتک چیست و آیا همه مردم دچار وحشت یا پانیک می‌شوند؟
بسیاری از افراد در طول زندگی خود فقط یک یا دو حمله وحشت دارند و این مشکل برطرف می‌شود، شاید با پایان یافتن یک وضعیت استرس‌زا. اما اگر حملات وحشت مکرر و غیرمنتظره‌ای داشته‌اید و مدت مدیدی را در ترس مداوم از حمله دیگری سپری کرده‌اید، ممکن است بیماری‌ای به نام اختلال وحشت داشته باشید. اگرچه حملات وحشت به‌خودی‌خود تهدیدکننده زندگی نیستند، اما می‌توانند ترسناک باشند و کیفیت زندگی شما را به میزان قابل‌توجهی تحت تأثیر قرار دهند. اما درمان می‌تواند بسیار مؤثر باشد.
علائم پنیک اتک یا حمله وحشت و هراس؟
حملات هراس به طور ناگهانی و بدون هشدار آغاز می‌شود. آنها می‌توانند در هر زمانی به وجود بیایند. مثلاً هنگامی‌که شما در حال رانندگی با ماشین هستید، یا در مرکز خرید، یا وقتی‌که به خواب می‌روید یا در میانه یک جلسه کاری حضور دارید. ممکن است گاهگاهی دچار حملات وحشت شوید یا به طور مکرر رخ دهد. حملات هراس تنوع بسیاری دارند، اما علائم معمولاً طی چند دقیقه به اوج خود می‌رسند. پس از اتمام حمله وحشت ممکن است احساس خستگی و فرسودگی کنید.
حملات هراس به طور معمول شامل برخی از این علائم یا نشانه‌ها است:
- احساس عذاب یا خطر قریب‌الوقوع
- ترس از دست‌دادن کنترل خود یا مرگ
- ضربان قلب سریع و تند
- تعریق زیاد
- لرزیدن بدن
- تنگی نفس یا گرفتگی گلو
- گرگرفتگی و داغ شدن بدن
- حالت تهوع
- گرفتگی عضلات شکم و به تبع آن درد شکم
- درد قفسه سینه
- سردرد
- سرگیجه، سبکی سر یا ضعف
- بی‌حسی یا احساس سوزن‌سوزن شدن
- احساس تجربه‌کردن چیزهای غیرواقعی
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائمی را که گفتیم دارید، در اسرع وقت به دنبال کمک پزشکی باشید. حملات هراس یا پانیک، هرچند به شدت ناخوشایند هستند، اما معمولاً چندان خطرناک نیستند. به‌خاطر داشته باشید حملات وحشت به‌سختی به‌تنهایی کنترل می‌شوند و ممکن است بدون درمان بدتر شوند. همچنین علائم پانیک می‌توانند شبیه علائم سایر مشکلات سلامتی مانند حمله قلبی باشند؛ بنابراین اگر مطمئن نیستید که چه چیزهایی باعث ایجاد این علائم شده است، باید توسط یک پزشک ارزیابی شوید.
اصلاً علت‌های بروز پانیک چیست؟
مشخص نیست که چه عواملی باعث حملات وحشت یا اختلال وحشت می‌شوند، اما موارد زیر ممکن است در این امر نقش داشته باشند:
- ژنتیک
- استرس دائمی
- افرادی که طبیعتشان بیشتر به استرس حساس باشد یا مستعد احساسات منفی باشند.
- وقتی‌که تغییرات خاصی در نحوه عملکرد قسمت‌هایی از مغز شما ایجاد می‌شود.
- حملات پانیک ممکن است در ابتدا به طور ناگهانی و بدون هشدار بروز کنند، اما با گذشت زمان، معمولاً در برخی شرایط به‌خصوص و قابل‌پیش‌بینی هم ایجاد می‌شوند.
برخی تحقیقات نشان می‌دهد که واکنش طبیعی بدن که از آنها به‌عنوان (نیروی جنگ‌وگریز) یاد می‌شود در برابر خطر حملات پانیک نقش دارد. به‌عنوان‌مثال، اگر یک خرس قهوه‌ای در یک جنگل به دنبال شما بیاید، بدن شما به طور غریزی واکنش نشان می‌دهد. ضربان قلب و تنفس شما با آماده‌شدن بدن برای یک وضعیت تهدیدکننده زندگی، سرعت می‌گیرد. به همین صورت بسیاری از واکنش‌های مشابه در حمله وحشت رخ می‌دهد. اما هنوز هم نمی‌دانیم که چرا حمله هراس هنگامی رخ می‌دهد که خطری آشکار وجود ندارد.
عوامل خطر و استرس زایی که زمینه ایجاد حمله هراس را فراهم میکند، را دریابید
علائم اختلال پانیک غالباً از اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و زنان بیش از مردان به آن مبتلا می‌شوند.
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به حملات وحشت یا اختلال وحشت را افزایش دهند عبارت‌اند از:
- داشتن سابقه خانوادگی حملات هراس یا اختلال پانیک
- استرس زیاد در زندگی، مانند مرگ یا بیماری جدی یکی از عزیزان
- یک واقعه آسیب‌زا مانند حمله جنسی یا یک تصادف جدی
- بروز تغییرات بزرگ در زندگی شما مانند طلاق یا تولد کودک جدید
- سیگارکشیدن یا مصرف بیش از حد کافئین (مانند قرص‌های کافئین‌دار و یا مصرف بیش از اندازه قهوه)
- سابقه آزار جسمی یا جنسی در دوران کودکی
پانیک چه مشکلاتی را برای ما ایجاد میکند؟
اگر اختلال پانیک را درمان نکنید، می‌تواند تقریباً در همه زمینه‌های زندگی شما تأثیر بگذارد. مثلاً ممکن است شما دائماً وحشت‌زده و ترسو زندگی کنید و کیفیت زندگی خود را خراب کنید.
عوارضی که حملات پانیک ایجاد می‌کنند شامل:
- ایجاد فوبیای خاص، مانند ترس از رانندگی یا ترک کردن خانه
- اینکه دائم خودتان را با دلیل و بی‌دلیل تحت مراقبت‌های پزشکی قرار بدهید، چراکه می‌ترسید اتفاقی بیفتد.
- انصراف دادن و پرهیز از موقعیت‌های اجتماعی
- ایجاد مشکلات مختلف در محل کار یا تحصیل
- افسردگی، اختلالات اضطرابی و سایر اختلالات روحی و روانی
- افزایش خطر خودکشی یا داشتن افکار خودکشی
- سو مصرف الکل یا هر نوع ماده مخدر دیگر
رابطه آگورافوبیا با پانیک
برای برخی از افراد، اختلال پانیک ممکن است با آگورافوبیا هم‌زمان باشد. مثل زمانی که از مکان‌ها یا موقعیت‌هایی که باعث اضطراب شما می‌شوند اجتناب کنید، زیرا می‌ترسید در صورت حمله پانیک قادر به فرار یا گرفتن کمک از دیگران نباشید. یا اینکه ممکن است دائماً از دیگران بخواهید تا برای ترک خانه خودتان در کنار شما باشند.
جلوگیری و درمان حمله هراس یا پنیک اتک؟
هیچ راه مطمئنی برای جلوگیری از حملات وحشت یا اختلال وحشت وجود ندارد. اما با این حال، این توصیه‌ها می‌تواند به شما کمک کند:
- برای جلوگیری از بدتر شدن و یا بیشتر شدن حملات پانیک، دراسرع‌وقت اقدام به درمان کنید.
- برای کمک به جلوگیری از عود بیماری و یا بدتر شدن علائم حمله وحشت، برنامه درمانی خود را رعایت کنید.
- فعالیت بدنی منظم داشته باشید که ممکن است در محافظت در برابر اضطراب نقش بزرگی داشته باشد.
منبع:
من دکتر وحیده فتحی واوسری به همراه نویسندگان معتمد، محتواهای مختلف روانشناسی را در وبسایت دلوان، منتشر می کنیم. برای ارتباط بیشتر می توانید با همکاران من در کلینیک ارتباط بگیرید.
