طلاق، دوران سختی برای کل اعضای خانواده است. در حین این فرایند و زمانی‌که زوجها به دنبال انجام مراحل جدایی هستند، توجه به فرزندان بسیار اهمیت دارد. بیشتر کودکان و نوجوانان در این تغییر بزرگ زندگی اغلب گیج، مضطرب و خشمگین هستند و نیاز به همراهی والدین خود یا افراد متخصص برای گذر از این بحران خواهند بود. مشاوره طلاق علاوه بر زوجها، نیازی اصلی برای فرزندان با هدف روبرو شدن با این شرایط است و نمی‌توان این قاعده را در نظر گرفت که کودکان و نوجوانان نیازی به همراهی روان‌‌درمانگر یا روان‌شناس ندارند. در حقیقت والدین دلسوز و آگاه برای حفظ سلامت روان فرزندان خود لازم است توجه ویژه به این نوع مشاوره را داشته باشند. در این مطلب راهنمایی کلی برای نحوه انجام مشاوره کودکان و نوجوانان طلاق و ضرورت اهمیت آن می‌پردازیم.
آنچه خواهید خواند
مشاوره بچه ها و فرزندان طلاق چیست و با چه هدفی انجام می‌شود؟
هنگام جدایی از شریک زندگی، هر یک از زوجین ممکن است مشاوره خانواده یا طلاق را در اولویت خود قرار دهند. در هر حال چه فرد، قصد کمک به بهبود رابطه مشترک یا تسهیل روند طلاق را داشته باشد، در هر دو، کمک گرفتن از نظر متخصص و مشاوره لازم در این خصوص بسیاری از چالش‌ها را برطرف می‌کند. اما در این میان نحوه آماده کردن فرزندان برای فرایند جدایی نیز به همان اندازه اهمیت دارد. در طی مشاوره طلاق به فرزندان طلاق، فضایی بی‌طرفانه و امن داده می‌شود تا نظرات، احساسات و نگرانی‌های خود را در مورد زندگی والدین و آینده خود به اشتراک بگذارند. برخی از فرزندان ممکن است خود را به‌خاطر جدایی والدین‌شان سرزنش کنند، بنابراین مشاوره با آن‌ها می‌تواند روبرو شدن با شرایط بحرانی و تغییر عظیم زندگی شان را ساده‌تر کند. از طرفی در بسیاری موارد والدین برای برقراری ارتباط با فرزندان خود به بهترین شکل ممکن در طول فرایند طلاق نیاز به کمک دارند تا به آن‌ها این اطمینان را منتقل کنند که دوست‌شان دارند و به نظرات و خواست‌های آن‌ها توجه خواهد شد.
اهمیت مشاوره طلاق به کودکان و نوجوانان چیست؟
همان‌طور که گفته شد، در هنگام طلاق، فرزندان نیاز دارند مطمئن شوند که ولدین شان، آن‌ها را دوست دارند و می‌توانند همچنان به عنوان یک خانواده به ایشان تکیه کنند. با توجه به نیازهای متفاوت کودکان و نوجوانان، وجود یک مشاور می‌تواند به بهترین نحو فرزندان را در مسیر جدایی والدین‌شان کمک کند. در طی مشاوره، والدین و کودک یا نوجوان با همراهی هم در جلسات مشاوره روال جدید زندگی خود را شکل می‌دهند و پیوندهای عاطفی بین خود را قوی نگاه می‌دارند. در بیشتر اوقات، والدین، همسر یا شوهر خود را در این موضوع سرزنش می‌کنند، بنابراین مشاوره به فرزندان کمکی برای رفع این چالش‌ها در فضایی بی طرف است. از طرفی این موضوع اهمیت دارد که والدین با توجه به شرایط روحی کودک یا نوجوان خود بدانند چه زمانی نیاز به دریافت کمک متخصص یا در صورت شدید بودن بحران به روانپزشک نیاز دارند. به عبارتی از آنجا که برای والدین، بی طرف بودن در طی مراحل جدایی سخت است، این موضوع می‌تواند بر درک کودک از شرایط والدین و چالش طلاق تاثیر بگذارد. بنابراین انجام مشاوره به فرزندان می‌تواند کمک مهمی در این میان باشد، به خصوص آنکه آن‌ها بر حسب شرایط سنی خود، واکنش‌های متفاوتی به موضوع طلاق نشان می‌دهند که باید ضمن آشنایی با این نشانه‌ها در صدد رفع و بهبود شرایط با نظر روان‌شناس یا در صورت نیاز روانپزشک برآمد.
مشکلاتی که مشاوره طلاق برای کودکان و نوجوانان به آن می‌پردازد
طلاق بر حسب روحیات، سن و ویژگی‌های شخصیت فرزندان به اشکال مختلف بر آن‌ها تاثیر می‌گذارد. دانستن این نشانه‌ها و کمک از راهنمای متخصص، اولین قدم در جهت غلبه بر اضطراب و افسردگی ناشی از طلاق در کودکان و نوجوانان است. مشاور با در نظر گرفتن هر یک از این موارد، جلسات لازم را بر اساس شدت و ضعف نشانه‌ها تنظیم می‌کند. اما این نشانه‌ها در هر گروه سنی به چه شکل خود را نشان می‌دهند؟
- کودکان کمتر از سه سال
این دسته از کودکان واکنش متفاوتی نسبت به سایر کودکان بزرگتر دارند. گریه بیش از حد، تحریک‌پذیری بالا، گوشه‌گیری، مشکلات گوارشی، شب ادارای یا اختلال در خواب شایع‌ترین نشانه‌های واکنشی آن‌ها به مسئله طلاق است. این موارد ناشی از ترس نسبت به آینده خود و عدم تمایل به جدا شدن از والدین است.
- کودکان بین ۴ تا ۵ سال
کودکان در این سن، خود را به خاطر جدایی والدین‌شان سرزنش می‌کنند. نشانه‌های اضطراب و نگرانی ناشی از جدایی و رها شدن، سردرگمی از وضعیت پیش آمده و ناتوانی در بیان احساسات خود از طریق کلمات شاخص‌ترین موارد در این کودکان است.
- کودکان در سنین مدرسه
این دسته معمولا به سختی، جدایی والدین خود را می‌پذیرند. بنابراین در کنار آمدن با آن و تغییر در خانواده مشکل دارند. آن‌ها نیز خود را بخاطر طلاق والدین‌شان سرزنش می‌کنند، آشکارا غمگین هستند و برخی احساس می‌کنند که برای این موضوع باید مجازات شوند.
- نوجوانان
نوجوانان به دلیل درک بالاتر خود از موضوع طلاق، بسیار سخت با این موضوع کنار می‌آیند و به دنبال شنیدن دلایل محکمی برای جدایی والدین خود هستند. در این سن بسیار پیش می‌آید که نوجوان، طرفدار یکی از والدین خود باشد و دیگری را بخاطر آن سرزنش کند. هر چند آن‌ها از لحاظ سنی بزرگتر هستند، با این حال آن‌قدر قوی نیستند که به راحتی این موضوع را بپذیرند. بنابراین ممکن است در روابط دوستانه و اجتماعی خود آسیب ببینند یا عزت نفس‌شان صدمه ببیند. حتی احتمال روی آوردن به مواد مخدر در بین نوجوانان بسیار بالاست.
در بسیاری موارد لازم است والدین نیز آموزش لازم در خصوص نحوه رفتار با کودک یا نوجوان خود را دریافت کنند که این مورد همراه با ارزیابی حضوری فرزند در نزد متخصص است.
مشاوره طلاق با کودک و نوجوان چگونه انجام می‌گیرد؟
یک مشاور طلاق به کودک یا نوجوان کمک می‌کند تا با گذر از دوره سازگاری در طول فرایند طلاق و واقعیت جدید زندگی بعد از جدایی، که از نظر عاطفی، پر مشغله‌ترین بازه زمانی برای وی است، کنار بیاید. در حقیقت متخصص با حمایت عاطفی از کودک و نوجوان به آن‌ها اطمینان لازم برای بازگشت به سبک زندگی معمول خود با رویکردی جدید را می‌آموزد. مشاوران طلاق بر حسب سن و روحیات فرزند، با استفاده از تکنیک‌های مختلف در برقراری ارتباط راحت و بیان بهتر احساسات به آن‌ها کمک می‌کند. همچنین آن‌ها مهارت‌های لازم برای مدیریت احساسات پیچیده را به کودک یا نوجوان آموزش می‌دهند. ضمن اینکه می‌توانند در بسیاری موارد با تسهیل گفتگوی درون خانواده در بهبود تنش‌ها و ترمیم روابط نیز موثر باشند. همه این موارد تنها در صورتی امکان‌پذیر خواهد بود که مشاوری با تجربه با در نظر گرفتن کلیه شاخص‌های لازم را انتخاب کنیم.
چه معیارهایی باید در انتخاب مشاور لحاظ کنیم؟
بجز بحث تخصص و تجربه مرتبط در انتخاب مشاور، باید از این موضوع اطمینان حاصل پیدا کنید که وی می‌تواند فضایی امن و بی‌طرفانه را برای گوش دادن به احساسات و نظرات کودک یا نوجوان فراهم کند. یک متخصص ماهر می‌تواند به این طریق با حمایت و پشتیبانی لازم از فرزندتان، به وی کمک کند تا ضمن عادت با شرایط جدید، روابط خود را به شکلی جدید بهبود دهد. از طرفی لازم است مشاوره در طی جلسات، مهارت کافی در گوش دادن فعالانه داشته باشد تا کودک و نوجوان بتواند عواطف خود را به نحوی موثر بیان کند و در عین حال بهترین روش برای روبرو شدن با این چالش برای وی فراهم شود. یک مشاور خوب قادر است به فرزند شما کمک کند تا از دید خود به موضوع طلاق فکر کند، بدون آنکه حواشی جانبی فرایند جدایی، او را از مسئله اصلی بهبود خود دور کند. البته باید توجه داشت که همه این موارد نیاز به جستجو و تحقیق از افراد معتمد است تا بتوان بهترین مشاور را برای این منظور انتخاب کرد.
نتیجه گیری
فرایند طلاق، برای هر کسی پیچیده و استرس‌زا است، اما وجود فرزندان در این بین، مراحل گذر از تغییر را دشوارتر و حساس‌تر می‌کند. در حالی‌که جدایی برای زوجها می‌تواند بهترین انتخاب باشد، با این حال تجربه آن برای کودک و نوجوان چالش‌برانگیز است و نیاز به همراهی و حمایت در این مسیر ضروری است. از آنجا که فرزندان بر حسب سن و ویژگی‌های شخصیتی خود واکنش‌های متفاوتی به جدایی والدین خود دارند، بهره گرفتن از نظر مشاور روان‌شناس یا روانپزشک در موارد حاد می تواند سلامت روان کودک یا نوجوان را در بهترین حالت حفظ کند. به خصوص اینکه در بیشتر موارد، والدین آگاهی چندانی نسبت به نحوه آموزش فرزندان خود برای بیان احساسات و روبرویی با چالش طلاق را ندارند.
منابع:
من دکتر وحیده فتحی واوسری به همراه نویسندگان معتمد، محتواهای مختلف روانشناسی را در وبسایت دلوان، منتشر می کنیم. برای ارتباط بیشتر می توانید با همکاران من در کلینیک ارتباط بگیرید.
