در ذهن همه افراد، اعتیاد با سوء مصرف مواد مخدر گره خورده است و تعداد بسیار کمی به پیامدهای منفی فیزیکی، روانی و عاطفی استفاده طولانی مدت و مداوم از بازی‌های کامپیوتری یا موبایلی توجه می‌کنند. با این حال اکثر نوجوانانی که درگیر اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری یا کنسول های بازی مثل ps5 یا ps4 می‌شوند، با علائم مشابه اعتیاد به مواد مخدر مانند تغییر خلق و خو، پایین آمدن سطح تحمل، کناره‌گیری از اجتماع و اضطراب درگیر هستند. استفاده از جلسه مشاوره نوجوانان دختر و پسر در این خصوص به شکل قابل توجهی بر بهبود علائم منفی ناشی از این اعتیاد در نوجوانان و درمان آنها تاثیر می‌گذارد. در ادامه، درباره علل، علائم اعتیاد به بازی و اینکه مشاوره چگونه می تواند کمک کننده باشد، بیشتر صحبت می کنیم.
آنچه خواهید خواند
اعتیاد به بازی چیست؟
اعتیاد به بازی که به آن اختلال بازی اینترنتی هم می‌گویند، وضعیتی است که نوجوان کنترلی بر عادت زمان استفاده از بازی‌های کامپیوتری یا موبایلی ندارد. این موضوع بر بسیاری از جنبه‌های زندگی فرد از جمله مراقبت از خود، روابط اجتماعی و درس تاثیر منفی می‌گذارد. طبق تعریف روانشناسان هر عادتی که پیامدی منفی بر عملکرد روزانه اشخاص بگذارد، می تواند باعث بروز مشکلات سلامت روانی، اجتماعی و جسمی شود که در هر حال نیاز به مشاوره و درمان خواهد داشت.
چند ساعت بازی، به معنای اعتیاد است؟
در صورتی که به مدت یکسال، علائم و نشانه‌های اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری در نوجوان دیده شود، می‌توان گفت که وی به این موضوع اعتیاد دارد. در صورت بروز هر نوع تغییر رفتار، بی توجهی به بهداشت فردی و سلامت و تمایل به انزوا و کناره‌گیری از جمع و مسئولیت‌های اجتماعی این موضوع در کوتاهترین زمان ممکن باید مورد بررسی قرار گیرد. طبق مطالعاتی که در دانشگاه آکسفورد انجام شده است، اختصاص بیش از ۲۱ ساعت در هفته (۳ ساعت در روز) به شکل مداوم به بازی‌های کامپیوتری می‌تواند نشانه‌ای از آغاز اعتیاد و بروز پیامدهای منفی آن در نظر گرفته شود.
علل اعتیاد به بازی در نوجوانان
طبق نظر محققان علت اصلی اعتیاد نوجوان به بازی‌های کامپیوتری آزاد شدن ماده شیمیایی دوپامین به‌عنوان ناقل عصبی در مغز در اثر انجام آن است. این هورمون عامل ایجاد حس لذت، هیجان و شادی در فرد به حساب می‌آید. از آنجا که بازی‌های کامپیوتری بسیار محرک هستند، این افزایش دوپامین به مرور باعث کاهش حساسیت گیرنده‌های مغزی نسبت به ترشح آن می‌شود. در نتیجه نوجوان برای دریافت سطح رضایت و احساس خوب همانند قبل نیاز دارد ساعات طولانی‌تری را بازی کند. اما بجز این عامل، موارد دیگری به شرح زیر باعث ایجاد این اعتیاد می‌شوند:
فرار از مشکلات
بیشتر نوجوانان برای فرار از استرس یا پرت کردن حواس خود از احساسات و مشکلات بوجود آمده در زندگی به بازی‌های کامپیوتری روی می‌آورند. این حالت با منحرف کردن ذهن آنها از دنیای واقعی، حس آرامشی کاذب به نوجوان می‌بخشد. در حقیقت وقتی او نمی‌تواند با احساسات منفی خود کنار بیاید، برای فرار از آنها به چرخه تکراری بازی و اعتیاد به آن روی می‌آورد. همچنین نوجوانان مبتلا به اضطراب و افسردگی یا ترومای درمان نشده ممکن است از بازی به عنوان ابزاری برای فرار از احساسات منفی و خاطرات ناراحت کننده خود استفاده کنند.
کاهش اضطراب اجتماعی
بازی در دنیای مجازی، راهی عالی برای ایجاد ارتباط با افراد دیگر برای نوجوانان درونگرا و آن دسته که در محیط‌های اجتماعی معمول احساس اضطراب می‌کنند، به حساب می‌آید. در حقیقت انسان، نیاز به تعامل اجتماعی دارد که در بازی‌های کامپیوتری بدون دیدار حضوری و چهره به چهره برطرف می‌شود. از طرفی ناشناس بودن در این دنیای مجازی برای نوجوانانی که خجالتی و منزوی هستند یا از اضطراب اجتماعی رنج می‌برند، بسیار جذاب است.
علائم اعتیاد به بازی در نوجوانان
این اعتیاد باعث اختلال در عملکرد تحصیلی، روابط اجتماعی، سلامت جسمی و روان نوجوان می‌شود. بر همین اساس مهم‌ترین علامت‌های ناشی از آن عبارتند از:
۱.عملکرد ضعیف در مدرسه و فرار از مسئولیت‌های اجتماعی
۲. غم و اندوه، پرخاشگری، اضطراب یا تحرک‌پذیری هنگام استفاده نکردن از بازی
۳. انزوا، کناره‌گیری و ترک فعالیت‌ها و روابط اجتماعی که نوجوان قبلا از آنها لذت می‌برده است.
۴. ناتوانی در کاهش زمان بازی و تلاش ناموفق برای حذف آن
۵. دروغ گفتن به اعضای خانواده یا دیگران در مورد زمانی که صرف بازی می‌کنند.
۶. کاهش سطح بهداشت فردی یا نظافت اتاق
۷. استفاده از بازی برای فرار از حالت‌های ناخوشایند مانند احساس گناه یا ناامیدی
۸. توجه نکردن به خوردن غذا و اختلال در خورد و خوراک
۹. اختلال در خواب و استراحت
۱۰. مشکلات سلامتی ناشی از کم تحرکی مانند افزایش وزن، کمبود ویتامینD ، افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲
علاوه بر این نشانه‌ها در اثر استفاده طولانی مدت از بازی، به مرور مشکلات فیزیکی مانند خستگی عمومی، خستگی چشم، میگرن، کمر درد و سندرم تونل کارپال هم بوجود می‌آید.
مشاوره نوجوان معتاد به بازی چگونه انجام می شود؟
گزینه اصلی درمان اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری، برگزاری جلسات مشاوره و صحبت با نوجوان است تا ضمن کنترل و مدیریت احساسات خود، رفتارهای نگران کننده را اصلاح کند. بر همین اساس سه روش مختلف برای این منظور در جلسات مورد استفاده قرار می‌گیرد:
درمان شناختی رفتاری (CBT)
این روش نوعی درمان ساختار یافته و هدفمند است که در آن به نوجوان کمک می کند تا احساسات و افکار خود و تاثیر آن بر رفتارش را ببیند. اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری می‌تواند افکار و رفتارهای منفی یا وسواسی را به نوجوان القا کند بنابراین با این روش می‌توان به او کمک کرد تا الگوها و عادت‌های فکری سالم‌تری را جایگزین کند.
گروه درمانی
در طی این جلسه افراد همسال و کسانی که به شکل مشابه درگیر اعتیاد به بازی هستند، تحت نظر مشاور و درمانگر با یکدیگر ملاقات می‌کنند. آنها در طی جلسات به بیان احساسات خود و روش‌هایی که برای درمان و بهبود خود به کار برده‌اند را مطرح می‌کنند. در نتیجه فرد خود را تنها نمی‌بیند و با حس مثبت سعی می‌کند تا عادات خود را اصلاح کند.
خانواده درمانی
در این روش با مشارکت اعضای خانواده، مشکلات یا احساسات منفی که عامل روی آوردن نوجوان به بازی شده است، شناسایی و با نظر مشاور برطرف می‌شود.
البته در برخی موارد که اعتیاد به بازی بسیار شدید است، توصیه به بستری در محیطی حمایتی دور از ابزار و وسایل بازی خواهد شد. ضمن اینکه امکان دارد در صورت تشخیص مشکلاتی مانند افسردگی، اختلال دو قطبی یا سایر بیماری‌های روانپزشکی داروهای مورد نیاز تحت نظر روانپزشک تجویز شود.
تعداد جلسات و هزینه لازم برای مشاوره اعتیاد به بازی
معمولا تشخیص تعداد جلسات مشاوره اعتیاد به بازی بر حسب نیاز فرد و نظر متخصص تعیین می‌شود و مشخص کردن میزان ثابتی برای آن کاملا به شدت اختلال بستگی دارد. با این حال زمان استانداردی که برای این منظور در نظر گرفته می‌شود، بین ۴۵ تا ۶۰ دقیقه است. بر همین اساس نیز هزینه هر جلسه به تجربه و سطح تخصص مشاور و تعرفه‌های کلینیک ارائه دهنده خدمات متفاوت خواهد بود. البته لازم بذکر است که این هزینه‌ها متناسب با تعرفه‌های پایه مشخص شده توسط سازمان‌های مسئول و تحت نظارت آنها دریافت می‌شود.
منابع:
من دکتر وحیده فتحی واوسری به همراه نویسندگان معتمد، محتواهای مختلف روانشناسی را در وبسایت دلوان، منتشر می کنیم. برای ارتباط بیشتر می توانید با همکاران من در کلینیک ارتباط بگیرید.
