در دنیای مدرن امروز که افراد در سنین مختلف درگیر چالش‌های آن هستند، همراهی فرد متخصص برای همفکری و کمک به مواجهه با مشکل یا رفع آن یکی از اولویت‌های اصلی زندگی هر شخصی است. در اینجاست که تراپیست‌ها یا درمانگرها به عنوان عامل ایجاد تغییرات مثبت در زندگی، کمک به بازگشت آرامش یا بهبود سلامت روحی و روانی فرد، وارد عمل و درمان آنها می‌شوند. اما باید توجه کرد که مفهوم تراپیست چیزی بیشتر از روان‌درمانی است و طیف گسترده‌ای از خدمات را در بر می‌گیرد. این مطلب نگاهی جامع و کاربردی به وظایف، ویژگی‌ها و مشکلات قابل رفع توسط تراپیست‌ها دارد.
آنچه خواهید خواند
تراپیست یا درمانگر کیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
تراپیست یا درمانگر به کلیه متخصصانی که برای درمان یا توانبخشی افراد در حوزه‌های مختلف آموزش دیده‌اند، گفته می‌شود. هر چند در بیشتر موارد ممکن است این اصطلاح معادل روانشناسان قرار گیرد، اما باید توجه داشت که این تخصص حوزه‌های مختلف دیگری مانند مددکاران اجتماعی، مشاوران خانواده یا ازدواج، مشاور شغل، مربیان زندگی، هنر درمانی را نیز در بر می‌گیرد. طبق تعریف، با کمک تراپیست می‌توان تغییرات مثبتی به شرح زیر را در زندگی ایجاد کرد:
- ایجاد عاداتی که به سلامت جسمی و روانی بهتر منجر شود.
- شناسایی و درک افکار و توجه به اینکه آنها چگونه بر رفتار شخص تاثیر می‌گذارند
- کمک به بررسی افکار و رفتارها از دیدگاهی متفاوت
- خودآگاهی بیشتر
- بهبود روابط با دیگران
- یادگیری مهارت‌های جدید برای روبرو شدن با مشکلات در محیط کار یا زندگی
- مدیریت موثر استرس و اضطراب
- کمک به اشتراک‌گذاری ترس‌ها و نگرانی‌ها
طبق تحقیقات انجام شده، استفاده از کمک تراپیست در کنار دارودرمانی برای مشکلات سلامت روان، میزان عود بیماری را کاهش می‌دهد. ضمن اینکه در سایر افراد نیز به بهبود سلامت روان آنها و زندگی سالم‌تر کمک بسیاری می‌کند. در هر حال به عنوان یک همراه و متخصص، لازم است که هر تراپیست، ویژگی‌های شخصیتی و مهارتی مشخصی را داشته باشد.
ویژگی های تراپیست یا درمانگر خوب!
انواع مختلفی از تراپیست برای مشاوره و کمک به افراد در زمینه‌های مختلف فعال هستند که معروف‌ترین آنها با نام سایکوتراپیست یا روان درمانگر در جامعه شناخته می‌شوند. اما حوزه کاری تراپیست بسیار گسترده است و می‌توان دسته‌های دیگری مانند اعتیاد تراپی، کودک تراپی، فیزیوتراپی، شغل تراپی، خانواده یا ازدواج درمانی و حتی موسیقی تراپی، یوگا تراپی، ماساژ تراپی و هنر تراپی را نیز به این لیست اضافه کرد. بنابراین با توجه به حوزه‌ای که تراپیست فعالیت می‌کند، لازم است گواهینامه‌های مختلف در آن زمینه را کسب کند و همچنین ویژگی‌های مهارتی و شخصیتی خاصی جهت ارتباط با مراجع خود داشته باشد. با وجود طیف وسیع فعالیت تراپیست‌ها، می‌توان ویژگی‌های مشترکی به شرح زیر را برای این افراد بیان کرد:
۱.اعتماد به نفس بالایی دارد
تراپیست باید به مهارت، تخصص و نحوه ارائه خدمت در بهترین شکل ممکن به مراجع اطمینان کامل را داشته باشد. به این معنا که با درک کامل و واضح از مسائل و مشکلات فرد، با اعتماد کامل به خود برای راهنمایی و کمک به وی اقدام کند. در این مسیر لازم است یادگیری و آموزش مداوم برای بروز بودن در حوزه تخصصی و افزایش مهارت‌های خود را مد نظر داشته باشد.
۲. مهارت شنیداری مناسب دارد
یک تراپیست خوب، هیچ نظر شخصی و توصیه‌ای به مراجع نمی‌دهد. او، در ابتدا تنها به دقت به فرد گوش می‌دهد و به عبارتی یک شنونده فعال است. سپس با تفکر کامل، از طریق مطرح کردن سوالات هدفمند، به مراجع کمک می‌کند تا او مشکل خود را از دیدگاهی جدید ببیند و به نتیجه برسد. ضمن اینکه در حین این فعالیت، به زبان بدن و رفتار فرد توجه می‌کند تا بتواند درک بهتری از وضعیت وی داشته باشد.
۳. قابل اعتماد است
از آنجا که تراپیست‌ها یا درمانگرها، شنونده مسائل بسیار خصوصی و پیچیده مراجع هستند، لازم است فردی معتمد باشند. برای این کار رازدار بودن و جلب اعتماد فرد، عاملی در جهت این موضوع است تا مراجع به راحتی موانع و محدودیت‌های خود برای در میان گذاشتن اسرارش را از میان بردارد. مراجع باید بتواند از طریق سخن و رفتار غیر کلامی تراپیست، این رابطه و حس خوب اعتماد را درک کند.
۴. دارای مهارت حل مسئله است
مردم زمانی به تراپیست مراجعه می‌کنند که خود، به تنهایی از عهده حل مشکل بر نمی‌آیند. بنابراین وی باید با داشتن مهارت کافی در حل مسئله، ابزار لازم برای رفع مشکل را در اختیار مراجع قرار دهد. بحث و گفتگو در مورد موضوع، بخش مهمی از مسیر بهبود است با این حال، تراپیست باید به شکلی هدفمند با سوالات خاص، به مراجع در پیدا کردن راه حل مسئله هم کمک کند.
۵. مدارک و گواهینامه‌های لازم را در اختیار دارد
داشتن مدارک و گواهینامه‌های مرتبط نیاز اصلی برای جلب اعتماد مراجع و ارائه خدمات در سطحی بالا است. فرد آموزش دیده و ماهر اعتبار لازم برای جذب مخاطب را دارد و می‌تواند بر اساس آموخته‌های عملی خود به بهترین نحو فرد را در مسیر درست هدایت کند. به همین دلیل برای حرکت در این مسیر با توجه به تنوع و طیف گسترده فعالیت، مدارک خاصی هم نیاز است.
تراپیست چه مدارکی باید داشته باشد؟
یک تراپیست به خصوص در حوزه‌های تخصصی‌تر مانند روان درمانی یا مشاوره حداقل دارای مدرک کارشناسی ارشد است. (روانپزشک ها که دارای مدرک دکتری هستند، از اصلی ترین تراپیست ها به حساب می آیند.) همچنین ضمن داشتن مهارت‌های عملی، گواهینامه لازم در زمینه‌های مختلف مانند روانشناسی بالینی، مشاوره خانواده و ازدواج، مشاوره ترک اعتیاد یا خدمات اجتماعی و سایر موارد را دریافت کرده‌اند. البته در مواردی مانند ماساژ تراپی یا یوگا تراپی فرد ممکن است تنها گواهینامه‌های مهارتی حرفه‌ای معتبر در این زمینه را داشته باشد. با این حال در بسیاری حوزه‌ها گذراندن دوره‌های کارورزی در مراکز مرتبط و آشنایی عملی با مسائل و مشکلات مراجعان، پیش از شروع به کار رسمی ضروری است.
تراپیست یا درمانگر چه مشکلاتی را می‌تواند حل کند؟
دلایل زیادی برای مراجعه به تراپیست وجود دارد، به خصوص در مواردی که فرد نشانه‌های مربوط به اختلال در سلامت روان را تجربه می‌کند. با این حال بیشترین مواردی که تراپیست می‌تواند به درمان آن کمک کند، شامل اختلالات زیر است:
- اضطراب، غم و اندوه، افکار منفی و افسردگی
- مشکلات رفتاری
- اختلال خوردن
- احساس تنهایی
- عزت نفس پایین
- مشکلات کنار آمدن با یک بیماری حاد
- اختلالات خواب
- اختلالات هویتی یا جنسی
- مشکلات در روابط عاطفی
- مشکلات اعتیاد به مواد مخدر و الکل
- افکار خودکشی یا خود آزاری
هر یک از این مشکلات می‌تواند زندگی فرد را با چالش های مختلفی روبرو کند که در صورت توجه نکردن به آن در درازمدت حتی فعالیت اجتماعی و روابط فردی را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. تراپیست‌ها با شناسایی هر مورد، بنا بر تخصص و مهارت حرفه‌ای خود هدایت کننده فرد در جهت بهبود و کسب سلامت و آرامش روحی وی خواهند بود. با توجه به اهمیت این موضوع لازم است با مراجعه به مراکز و کلینیک‌های معتبر تخصصی، نسبت به دریافت مشاوره لازم در این خصوص و آغاز فرایند حرکت در مسیر بهبود حرکت کرد.
مراجع:
من دکتر وحیده فتحی واوسری به همراه نویسندگان معتمد، محتواهای مختلف روانشناسی را در وبسایت دلوان، منتشر می کنیم. برای ارتباط بیشتر می توانید با همکاران من در کلینیک ارتباط بگیرید.
